In lente unguentum: 'De Hispaniola' (1535) Iohannis Maldonati

     Nuper compertum habui de nouissima editione anno 2011 in lucem edita operis ab Ioanne Maldonato, magistro Burgalensi, compositi Plautum admodum redolentis, cuius inscriptio est "Hispaniola", Burgis anno 1535 euulgati, quae fabula tamen iam scripta esse inde ab anno 1519 uidetur, ut sapientiorum opinio fert. De quo libro iucundissimo abhinc aliquot hebdomades lineas nonnullas scripsi querula, quia editio altera Barcinonensis anni 1983 ex primis paginis ostendebat menda haud pauca, praesertim in textu Latino, nam de interpretamento nihil mali habeo quod dicam. 

Ioannis Maldonati 'Hispaniola': "The Spanish Woman":
A Spanish View of Marriage Choices in the Reformation, translated with an introduction
by Warren S. Smith & Clark Colahan. ISBN-13: 978-087462-711-7-4. ©2011

    Nouissima quidem editio haec ab Americanis quibusdam parata est ideoque per Deos omnes et superos et inferos orabam, ne haec ultima fetura ingenii in Orbe Nouo orta "Hispaniolam" nostram magis macularet atque conculcaret quam altera ab editrice Hispalensi facta. Quippe Americani in lectores minus peccant, sed proh dolor! nequaquam editionem mendis exoneratam offerunt. Nam ut exemplum apponam unum, ecce uobis quid scriptum sit de illo "dulcisono ore" de quo non iniuste querebar:

... dulcisonuque eius ore (p. 38).

      In memoriam redigamus quid in lucem editum sit in altera editione:

Juan de Maldonado. Hispaniola. La Española (Barcelona 1983)
Editio a Mª Ángeles Durán Ramas parata.

      Ante oculos postremo uestros, testes scriptorii huius fidelissimos, imaginem denuo appono primigeniam:

Ioannis Maldonati Hispaniola (Burgis 1535)

  At ne iudex seuerissima uidear, dicendum est editionem nouissimam bona quoque exhibere, ut indicem nominum hominum et adnotatiunculas finales, quamquam adhuc omnia usque ad calcem perlegere debeo ad sententiam ultimam proferendam. Quippe adnotatiunculae lectoribus plures insunt quam in editione Hispanica priore, quae tantummodo praebet in calce singularum paginarum scholia in scaenas quasque praecedentes a Maldonato allatas. 

      Nihilominus aliquid inueni quod mihi admirationem mouit. Editores enim Americani in bibliographia palam indicant opera Erasmiana rimatos esse, ut scilicet oportet, inter quae exstant eius Colloquia atque Epistulae. Quamobrem minime intelligo qua de causa lectionem editores Americani lectoribus offerant hanc:

... in lente [non] unguentum. (p. 74)

  

In adnotatiuncula 129 legitur scholium Ioanni Maldonati hoc:

   129   In lente unguentum: Proverbium est, quod solet usurpari, cum significamus rem quampiam non in tempore adhibitam, et quibus minime congruit, veluti nunc Aethiops innuit, non minus inepte conari parasitum, si studeat ex Aethiope facere scurram, quam si lenticulae vili legumini admisceat unguentum, quod plane ineptissimum.

   Prouerbium quidem in sermonem Anglicum sic uersum est sine explanatione ulla praeter scholium Maldonati (p. 75):

    ... Let's go in, as there is no perfume on a lentil.

quod interpretamentum comminus sequi uidetur editionem Hispanicam anni 1983:

... nam in lente unguentum (p. 108)

atque in sermonem Hispanicum uersum huiuscemodi:

... pues no está en la lenteja el perfume (p. 109)

     Editores igitur Americani, ut uidetur, propius sequuntur editionem Hispanicam recentiorem, cum usurpent aduerbium negatiuum quo caret non solum sententia Maldonatiana:

... nam in lente unguentum (p. 33)

sed etiam adagium clarissimum Graecum illud, cuius Erasmus inter alios mentionem facit cum in Adagiis, tum in Colloquiis necnon in dialogo c.t. Ciceronianus, quod prouerbium "in lente unguentum" Erasmus anno 1508 iam excerpsit Graece citatum inter alios a Cicerone aut ab Aulo Gellio.

     Pergemus legere. Sed interum exeo foras aliquot dies nescio quousque, nam scriptorium lenticulas nimis redolet unguentatas.

        Valete.